Std. 6 (GCERT) સામાજિક વિજ્ઞાન (Chapter-4) ભારતની પ્રારંભિક રાજ્યવ્યવસ્થા

~ વેદો, મહાકાવ્યો અને બૌદ્ધ ગ્રંથો માથી રાજકીય વ્યવસ્થા અને સંસ્થાની માહિતી મળે છે

~ ગણ રાજ્ય (ગણનો અર્થ સમુહ) (એવું રાજ્ય કે જેમાં રાજાને જનતા દ્વારા પસંદ કરવામાં આવે) (મિથિલા, વૈશાલી, કપીલવસ્તુ)

~ રાજાશાહી રાજ્યતંત્રમાં રાજા મુખ્ય હોય

~ પ્રયાગરાજ (2500 વર્ષ જૂની ઈટુની દિવાલ મળેલી)

~ ઈ. સ. પુર્વે 1000 ની આસપાસ પંજાબ અને ગંગા નદીને કિનારે જુદા જુદા જનપદ ની સ્થાપના

~ ખેતીના ઉત્પાદનનો 6 ઠો ભાગ ખેડૂતો રાજકોષમા આપતા

~ પશુપાલકો કરના ભાગરુપે રાજાને પશુ આપતા

~ કારીગર વગૅ કરના ભાગરૂપે 1 મહીનામા 1 દિવસ રાજ્યને મફત કામ કરી આપતો

ઋગ્વેદ કાળ (વૈદિક કાળ)

~ વિશ (વિવિધ રાજકીય સંસ્થાઓનો સમુદાય)

~ વડો = રાજા = રાજન્ય

અનુવૈદિક કાળ (મહાજનપદોનો સમયગાળો)

~ અંગુતરનિકાય (પાલી ભાષાનો ગ્રંથ) (તે અનુસાર ઈ. સ. પુર્વે 6 ઠી સદીમા 16 મહાજનપદ હતા)

~ રાજ્યના બદલે જનપદ શબ્દ વપરાતો

~ લોખંડના ઓજારોથી ખેતીમાં સુધારો

~ 4 શક્તિશાળી રાજ્યો (મગધ, કોશલ , અવંતી)

મગધ

~ રાજધાની – ગીરીવ્રજ/રાજગૃહ

~ બુદ્ધના સમયમાં સૌથી શક્તિશાળી મહાજનપદ બન્યું

~ મહાપદ્મનંદ ના સમયમાં ભારતનું સૌથી શક્તિશાળી મહાજનપદ બન્યું

~ હર્યકવંશ – નાગવંશ – નંદવશ (3 વંશોનુ શાસન)

~ હર્યકવંશ (મગધનો સૌપ્રથમ વંશ) (હર્યકવંશ ગંગા અને શોણ નદીના કિનારે આવેલું) (બિંબિસાર પછી – તેનો પુત્ર અજાતશત્રુ) (અજાતશત્રુએ મગધની રાજધાની પાટલીપુત્રને બનાવી)

~ નાગવંશ (શિશુનાગ)

~ નંદવશ (મહાપદ્મનંદ-નંદવંશની સ્થાપના અને ભારતનો સૌપ્રથમ સામ્રાજ્ય નિર્માતા) (સિકંદરના ભારત પરના આક્રમણ સમયે ધનનંદ રાજા)

~ ગાંધાર (રાજધાની-તક્ષશિલા)

~ અવંતિ (રાજધાની-ઉજ્જૈનીની)

~ ચેદી (રાજધાની-સુક્તીમતી)

~ સુરસેન (રાજધાની-મથુરા)

~ કમ્બોજ (રાજધાની-લાજપુર)

~ મલ (રાજધાની-કુશીનારા)

~ અંગ (રાજધાની-ચંપા)

~ વત્સ (રાજધાની-કૌશાંબી)

~ કોશલ (રાજધાની-શ્રાવસ્તી/અયોધ્યા)

~ કાશી (રાજધાની-વારાસણી)